Wat zijn de oorzaken van overstromingen?

De kans op een overstroming neemt vooral toe doordat de zeespiegel stijgt en de rivieren meer water afvoeren. Lees hoe zeespiegelstijging de kans op een overstroming vergroot Lees hoe toenemende rivierafvoeren de kans op een overstroming vergroten

Overvloedige regenval, een gescheurde dam of dijk, het snel smelten van sneeuw of ijs, of zelfs een ongelukkig geplaatste beverdam kunnen een rivier doen overstromen, waardoor het aangrenzende land, de zogenaamde uiterwaard, wordt overspoeld. Kustoverstromingen doen zich voor wanneer een grote storm of tsunami de zee landinwaarts doet stromen. Klimaatverandering verhoogt wereldwijd het risico op overstromingen, vooral in kust- en laaggelegen gebieden, door de rol die zij speelt bij extreme weersomstandigheden en het stijgen van de zeeën. De temperatuurstijging die gepaard gaat met de opwarming van de aarde kan bijdragen tot orkanen die trager bewegen en meer regen laten vallen, waardoor vocht wordt getrechterd in atmosferische rivieren zoals de orkanen die begin 2019 tot hevige regens en overstromingen in Californië hebben geleid. Het zijn dus verschillende factoren die overstromingen kunnen veroorzaken.

Doordat de hoeveelheid en de hevigheid van neerslag toeneemt, neemt de kans op wateroverlast toe. Wat voor overlast er ontstaat, hangt af van de plek en van het type neerslag. Hevige neerslag in korte tijd veroorzaakt bijvoorbeeld vooral wateroverlast in de bebouwde omgeving. En langdurige neerslag is vooral een probleem voor het landelijk gebied. Daarnaast zijn sommige plekken gevoeliger voor wateroverlast dan andere. Gebieden met veen en klei in de bodem zijn het gevoeligst voor wateroverlast. Dat komt doordat het water daar moeilijker kan wegzakken. Ook lagergelegen polders zijn gevoelig voor wateroverlast, vooral tijdens lange periodes van hevige neerslag. Stedelijke gebieden zijn vaak gevoelig voor wateroverlast, omdat ze uit veel bebouwing en verharding bestaan. Die zorgen ervoor dat het regenwater moeilijk in de bodem weg kan zakken. Wateroverlast door hevige neerslag in korte tijd wordt ook veroorzaakt door het feit dat de riolering maximaal 20 tot 30 mm water per uur af kan voeren naar een waterzuivering of naar oppervlaktewater in de buurt. Als het harder regent, komt water op straat te staan. Wateroverlast door langdurige neerslag komt vooral voor in de wintermaanden. Door langdurige neerslag in grote hoeveelheden kan het watersysteem vol raken, waardoor regenwater in plassen op het land blijft staan. Ook kan het land onderlopen vanuit sloten of beken. Bovendien kan de bodem het regenwater niet snel genoeg verwerken, bijvoorbeeld als neerslag heel lang duurt of als het tijdens een natte periode een tijd heel hard regent. De grondwaterstand komt dan te hoog te staan en dat kan schade veroorzaken aan landbouw en natuur. Ook in stedelijk gebied kan door hoge grondwaterstanden overlast ontstaan, zoals natte kelders en kruipruimtes, vocht dat optrekt langs muren en tuinen die drassig worden.