Hoe werkt het planetarium van Eise Eisinga?
Niels Bijlsma
2025-08-10 19:31:30
Count answers
: 14
Het planetarium dat Eisinga in het plafond van zijn woonkamer bouwt, is een schaalmodel van het zonnestelsel. Het centrale slingeruurwerk wordt aangedreven door negen gewichten. Dit uurwerk regelt de juiste omloopsnelheid van elke planeet via een indrukwekkend raderwerk van houten hoepels en schijven met 5934 handgesmede spijkers als tanden. De planeten van het planetarium bewegen in dezelfde tijd rond de zon als de echte planeten: Mercurius doet 88 dagen over een omloop, de aarde een jaar en Saturnus meer dan 29 jaar. In zijn testament beschrijft hij de werking van zijn planetarium. Tot op de dag van vandaag toont het planetarium de actuele stand van de planeten. De beheerders volgen nog steeds Eisinga’s instructies, onder andere voor het handmatig doorvoeren van de schrikkeldag 29 februari.
Jennifer Maas
2025-08-10 18:25:13
Count answers
: 28
De Planetariumkamer en het indrukwekkende raderwerk vormen het oudste planetarium ter wereld dat nog werkt.
Bekijk de actuele stand van het planetarium (en dus van de planeten).
Zet zelf de aarde in beweging, laat het raderwerk van Eisinga draaien en ga op zoek naar het goede antwoord op allerlei vragen.
Cas Segerszoen
2025-08-10 15:32:54
Count answers
: 23
Het Eise Eisinga Planetarium is het oudste planetarium ter wereld dat nog steeds werkt. Het bevindt zich op en in het plafond van de woonkamer van de Friese wolfabrikant en amateurastronoom Eise Eisinga in Franeker. Eisinga maakte een raderwerk van houten hoepels en schijven en ijzeren pinnen, dat wordt aangestuurd door één enkel slingeruurwerk. Hiermee zette hij acht hemellichamen in beweging: de zon, de aarde, de maan, en de planeten Mars, Venus, Mercurius, Jupiter en Saturnus. Sinds de voltooiing toont het planetarium al 242 jaar lang op elk moment van de dag de realistische positie van deze hemellichamen aan het publiek.
Julian Steenbeek
2025-08-10 14:33:44
Count answers
: 31
Het Eisinga Planetarium geeft een actueel en realistisch beeld van de posities van de zon, de maan, de aarde en de vijf overige planeten die destijds bekend waren.
Het mechaniek, dat is ingebouwd in het plafond van de woon- en slaapkamer van Eisinga, bestaat uit eenvoudige, maar robuuste onderdelen, zoals houten hoepels en schijven, en ijzeren pinnen.
Het geheel wordt aangestuurd door één enkel uurwerk.