Wat zijn de gevolgen van droogte voor de landbouw?

Gebieden met klei- en veenbodems krijgen bij droogte te maken met bodemdaling, veenoxidatie en funderingsproblemen. Op de website van het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) staan kaarten die laten zien hoeveel water de rivieren in Nederland (ongeveer) afvoeren tijdens langdurige droogte. Je kunt hier de waterverdeling bekijken bij lage rivierafvoeren en bij zeer lage rivierafvoeren. Je kunt dit bekijken op een kaart met bodemkenmerken, maar ook op een kaart met natuurfuncties of landbouwfuncties.

Droogte en verzilting van de bodem en het grondwater komen door klimaatverandering veel op boeren af. Ze voegen bijvoorbeeld compost toe aan de bodem om minder last te hebben van droogte en extreme neerslag. Akkerbouwers nemen vaker maatregelen dan veehouders, omdat ze de gevolgen van klimaatverandering eerder merken. Welke maatregelen boeren nemen, hangt af van de sector, de bodem en de beschikbaarheid van water.

Ook de landbouw en de natuur vragen om veel water. De droogte blijft aanhouden. Door het warme weer is de vraag naar drinkwater gestegen. Dat komt door het uitblijven van neerslag, de hoge temperaturen en de lage rivierafvoer. De watervoorraad in het IJsselmeer is nog wel goed op peil. De waterpeilen op de rivieren dalen. Dat leidt tot verminderde vaardieptes. De grondwaterstanden zijn lokaal laag, vooral in het oosten, zuiden en westen, en vertonen een dalende trend. Ook de afvoer van de Maas is laag en zal verder dalen. Door de droogte en afnemende wateraanvoer wordt het in steeds meer gebieden moeilijker om waterpeilen op het gewenste niveau te houden. Willen inwoners toch graag een verkoelende duik nemen, wordt aangeraden eerst de ZwemwaterApp te raadplegen. Daarin is te zien waar je nog veilig kunt zwemmen in schoon water. De afvoer van de Rijn is erg laag en daalt de komende tijd verder. In West-Nederland is er sprake van toenemende verzilting. Dat komt omdat er door de lage rivierafvoeren minder water beschikbaar is om het zeewater terug te dringen. Waterkwaliteit achteruit Door stijgende watertemperaturen neemt de problematiek met de waterkwaliteit in sommige gebieden toe. En dat heeft vissterfte, botulisme en blauwalg tot gevolg. In 9 waterschappen gelden dan ook op verschillende plaatsen negatieve zwemadviezen. De Klimaatbestendige Wateraanvoer (KWA) is opgestart om water aan te voeren naar West-Nederland. Er worden tijdelijke pompen geplaatst om de Twentekanalen van water te voorzien. Bij diverse sluizen gelden er schutbeperkingen voor de scheepvaart om water vast te houden en verzilting tegen te gaan. Ook wordt er extra informatie uitgegeven voor de scheepvaart, met name over de waterstanden op de Waal. Drinkwaterbedrijven roepen klanten op om in warme periodes bewust en zuinig om te gaan met drinkwater. Beperken van problemen Droogteproblemen komen de laatste jaren steeds vaker voor. De waterschappen nemen daarom het hele jaar door maatregelen om die problemen te beperken. Zo houden de waterschappen op de hoge zandgronden in de winter en het voorjaar hun waterpeilen hoog. Als de grondwaterstanden te laag zijn in het voorjaar, stellen ze beregeningsverboden in om de grondwatervoorraad te beschermen. Ook wordt water steeds meer vastgehouden. Bijvoorbeeld door beken die in de jaren ’70 zijn rechtgetrokken weer te laten meanderen zodat het water langer in een gebied blijft. Daarnaast werken veel waterschappen met subsidies en andere maatregelen om zuinig waterverbruik te stimuleren. Grenzen De extremen in het weer nemen alleen zo hard toe dat de grenzen worden bereikt van wat er in het watersysteem kan worden gedaan. Daardoor is het voorkomen van droogteschade niet altijd mogelijk. Ondanks dat er enkele lokale buien worden verwacht, neemt het neerslagtekort de komende 2 weken verder toe, al is het minder snel dan in de afgelopen weken.

Droogte heeft negatief effect op gewassen. Toenemende hitte leidt in combinatie met droogte ook tot minder voer van eigen land, zoals gras en mais. Ook hebben langere periodes van droogte directe gevolgen voor de gewasopbrengsten. Ook droge periodes in het voorjaar zorgen ervoor dat gewassen minder goed groeien. Naast de groei kan ook de kwaliteit van een product door droogte sterk afnemen.

De landbouw-sector heeft de laatste jaren met de droge zomers een flinke uitdaging gehad. En met de toenemende droogte als gevolg van klimaatverandering zal dit steeds vaker voor gaan komen. De droogte was goed merkbaar voor Heleen en Rogier: je merkt het in de weide en dan vooral aan welke vegetatie op de velden staat. Op een deel van het land is in de voorgaande droge zomer helemaal niet veel doorgekomen, waardoor de boerderij productie misliep. Daarbij is de kwaliteit van de gewassen die we wel konden oogsten aangetast door droge periodes. Als het inderdaad steeds warmer en droger wordt, dan wordt boeren op de zandgronden zoals dat nu gaat lastig.