Wat is de geschiedenis van Oudewater?

Oudewater als woonplek ontstond waarschijnlijk al in de achtste eeuw op een schiereilandje tussen de Hollandse IJssel en de oude loop van het riviertje de Lange Linschoten. In 1265 kreeg Oudewater stadsrechten van de bisschop van Utrecht, Hendrik van Vianden. Het enige document dat bewaard is gebleven is De Kroniek van Heda en daarin wordt 5 juli 1265 aangehouden. In het begin van wat later bekend zou worden als de 80-jarige oorlog, sloot Oudewater zich als eerste stad in de grensstreek tussen Holland en Utrecht aan bij de opstandelingen en erkende Willem van Oranje in juni 1572 als stadhouder. Het beleg begint op 19 juli en op 6 augustus staat het zware geschut gereed. Naar schatting komt de helft tot driekwart van de bevolking deze dag gewelddadig om het leven. Bijna de hele stad wordt platgebrand. Alleen de St. Michaëlskerk en de kapel van het Ursula convent blijven gespaard.

Oudewater is internationaal bekend door de beroemde Heksenwaag uit 1482 en rijk geworden door de Touwindustrie. De stad heeft de hoogste monumentendichtheid van Nederland, stond aan de wieg van de ‘geboorte van Nederland’ in 1572 én bij het keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog. Het verhaal van de heksenvervolging, de opkomst en ondergang van de touwindustrie en de vele monumentale panden, kerken en de grachten die Oudewater heeft, geven invulling aan een rijke historie. De stad betaalde een hoge prijs 3 jaar later in 1575, toen de Spanjaarden wraak kwamen nemen. De zogenoemde Oudewaterse Moord wordt elk jaar nog herdacht.

Oudewater kent een oude geschiedenis, die mogelijk teruggaat naar de achtste eeuw. Toen ontstond een kleine nederzetting op het schiereilandje tussen de Hollandsche IJssel en “het oude water”, de oude loop van de rivier de Lange Linschoten. Oudewater viel onder het Sticht, het gebied van de bisschop van Utrecht. Rond 1265 verleende bisschop Hendrik van Vianden Oudewater stadsrechten. In 1281 moest de bisschop Oudewater als onderpand voor een lening afstaan aan graaf Floris. Vanwege de rol die de bisschop in 1296 speelde bij een ontvoering van graaf Floris door enkele edelmannen, werd het leen vervallen verklaard. Oudewater werd een Hollandse stad, en zou als gemeente pas in 1970 de overstap maken naar de provincie Utrecht. Het Stichts-Hollandse grensgebied kreeg diverse malen te kampen met oorlogsgeweld. In 1349 trokken troepen van bisschop Jan van Arkel moordend en plunderend door Oudewater. Een zwarte bladzijde in de stadsgeschiedenis was het jaar 1575. De Spanjaarden namen de stad in en als vergelding werd een groot deel van de bevolking vermoord of verminkt. Een deel van de stad, die zich in 1572 bij de Opstand tegen Spanje had gekeerd, werd platgebrand. In de 18e eeuw kwam er een eind aan de bloeitijd van de touwindustrie. Oudewater maakte deel uit van de oude Hollandse waterlinie. Toen deze zijn functie had verloren, stond niets meer in de weg de stadspoorten en wallen te slopen. In de 19e eeuw verrees nog heel bescheiden enige bebouwing buiten de grachten. In de 20e eeuw zouden nieuwbouwwijken ten noorden en westen van het stadje volgen. De huidige gemeente Oudewater is ontstaan door samenvoeging met de gemeente Hoenkoop (1970) en delen van Willeskop van Snelrewaard (1989). Daarnaast vallen sinds 1989 de kernen Hekendorp en Papekop onder Oudewater, die beide in de periode 1964-1988 tot de toenmalige gemeente Driebruggen werden gerekend.