Hoe komen dorpen aan hun naam?

Gehuchten, dorpen, steden en landstreken kregen vaak hun naam door de geografische verschijningsvorm, de persoon die er woonde, of een gebeurtenis die er plaatsvond. Geografische verschijningsvormen in plaatsnamen zijn te onderscheiden in landschappen (berg, duin, bos), bodemgesteldheid (zand, veen, zout) en menselijke activiteit (dam, burg, kanaal). In de meeste gevallen is die naam in de loop der eeuwen zo gegroeid, zij het dat de naam wel wijzigingen ondergaat, zoals bijvoorbeeld Amsterdam, dat vroeger Amstelredam was. De gemeentes besluiten onderling hoe de nieuwe gemeente gaat heten, men kan ook de bevolking uit een aantal namen laten kiezen.

Plaatsnamen zeggen vaak iets over het landschap, over hoe dat er uitzag toen mensen daar in de Middeleeuwen gingen wonen, en er dorpen en steden ontstonden. Veel plaatsnamen wijzen op de aanwezigheid van bos; bos dat nu niet meer bestaat. Door landschappelijke verschillen, maar ook door variatie in de manier waarop de mens het bos indertijd gebruikte, waren er verschillende soorten bos, met dus ook verschillende benamingen. holt(en) / hulten / hout In bossen met een holt- of hout in de naam stonden nog hoog opgaande bomen die gebruikt werden als bouwhout. lo / el(e) Loo of –el(e) verwijzen naar open bos, waar boeren hun vee weiden. laar Het bostoponiem laar duidt op een open, afgeperkt gebied in het boslandschap. rode / rade/ rath / roth(e) De vele plaatsnamen eindigend op -rode/-rade/-rath/-roth(e) zijn verbonden met bosontginningen; rode is verwant aan het werkwoord rooien. woud / wouw / wold / wald Wouw, woud, wold, wald - afgeleid van 'woude' - betekent op veen groeiend bos van akkermaalshout (hakhout-cultuur). bos(ch) Andere naambestanddelen zoals het voor de hand liggende (en over het algemeen veel jongere) -bos, komen veel minder frequent in plaatsnamen voor. rijs (rijshout) Rijshout zijn staken en tenen van wilgen die oorspronkelijk werden geoogst in de grienden (rietlanden) langs rivieren en in de Biesbosch. hulst Naar deze groenblijvende struik/boom danken bijvoorbeeld de 2 buurtschappen in de gemeenten Roosendaal) en Zundert hun naam: Hulsdonk. plantaage Plantage betekent letterlijk aanplanting van bos in monocultuur.

Dorpen krijgen hun namen door toevoeging van een achtervoegsel aan de naam van een rivier, een plaats of een persoon. Amsterdam, de hoofdstad des lands, is bijvoorbeeld de dam (of sluis) in de Amstel. Veel dorpen hebben hun naam te danken aan het feit dat ze bij een water gelegen zijn. Ook kan de naam van een aan een water gelegen landstreek of plaats overgedragen worden op dat water zelf, zoals de Noord die zijn naam ontleend heeft aan 'oord' = hoek lands. Daarnaast zijn er dorpen die hun naam gekregen hebben door de toevoeging van -heim of -heem, wat 'woonplaats' of 'erf' betekent. Deze namen kunnen in de loop der tijden vervormd zijn, waardoor ze moeilijk herkenbaar zijn.