Heeft Nederland ooit een tornado gehad?

Op 1 juni 1927, was bij Neede sprake van een tornado van klasse 4, waarbij tien doden vielen. Bijna even krachtig was de tornado op 23 augustus 1950 die een spoor van 46 kilometer lengte trok met vooral schade aan de bossen van de Veluwe. Slachtoffers vielen er toen niet. Ernstiger waren de gevolgen op 25 juni 1967, toen Oostmalle (België), Chaam en Tricht werden getroffen. Er vielen zeven doden waaronder vijf in een woonwijk in Tricht. Zo waren er zowel op 11 augustus 1972 als op 17 augustus 1992 op Ameland slachtoffers te betreuren toen een windhoos over een camping trok. Op 6 oktober 1981 kwamen bij Moerdijk zeventien mensen om toen hun vliegtuig een vleugel verloor en neerstortte. De schade bij een hoos is echter geconcentreerder. Een spoor van vernieling verraadt waar de slurf van de windhoos het aardoppervlak raakte. Van een windhoos is sprake als de slurf die vanuit de wolk omlaag komt contact heeft gemaakt met de grond. Bij een windhoos wordt materiaal opgezogen dat vele tientallen kilometers verder wordt gedeponeerd. Vaak blijft het bij een windhoos in wording waarbij het slurfje als een uitstulping onder de wolk zichtbaar is. Bij een valwind treedt geen slurf op, maar de wind kan wel leiden tot wervelingen. Enkele malen in de twintigste eeuw waren windhozen in staat om stevige gebouwen met de grond gelijk te maken. Dit maakte ze vergelijkbaar met de Amerikaanse tornado's. Onweersbuien kunnen ook catastrofale valwinden veroorzaken. Het is soms onduidelijk welk deel van de schade aan wervelwinden was toe te schrijven. De kenmerkende slurf is ook niet altijd goed te zien. De schade van de ramp bij Borculo op 10 augustus 1925 kwam grotendeels door valwinden. Windhozen worden vaak verward met valwinden, die ook veel schade kunnen aanrichten. De schadeklasse zegt niet alles over het gevaar. In een caravan of tent is men kwetsbaarder dan in een gebouw.

De tornado van 23 augustus 1950 betreft het noodweer dat in Nederland vanaf de vroege avond op 23 augustus 1950 van zuidwest naar noordoost over Gelderland trok, vanaf Wekerom/Harskamp over de Veluwe naar Vaassen. Tijdens de storm trok een F3-F4 tornado, met een schadespoor van 400 tot 1400 meter breed en een lengte van 46 kilometer, dwars over de Veluwe. De tornado trok over Wekerom/Harskamp, Kootwijk, de spoorlijn Amsterdam - Zutphen en Kroondomein Het Loo, om te eindigen enkele kilometers voor Vaassen ter hoogte van de lijn Tongeren/Wissel bij Epe.

De kans dat een windhoos jou treft in ons land is heel erg klein. Als we naar de afgelopen honderd jaar kijken, zijn er maar een paar gevallen bekend. Alleen Borculo in 1925, Nede in 1927 en Chaam en Tricht in 1967 vallen in dezelfde categorie. De windhoos die over Chaam en Tricht trok, eiste zeven levens. Des te opmerkelijker is het daarom dat juist deze week, vijftig jaar na de ramp op Ameland, Nederland opnieuw getroffen werd door een windhoos, bij Zierikzee deze keer. De windhoos op Ameland op 11 augustus 1972 is een van de zwaarste die ons land ooit getroffen heeft. Toevallig was Kuiper in 1992 op Duinoord op Ameland, toen de camping opnieuw geraakt werd door een windhoos.

Het is even geleden, maar ook Nederland is ooit getroffen door een hevige tornado. Het was op 25 juni 1967 nabij Chaam en Tricht. De boerderij van de ouders van Verhees werd gespaard. Hij raasde er vlak naast. In een mum van tijd liet de verwoestende tornado een spoor van vernieling achter in het buitengebied. Met als trieste balans: twee doden en zeven gewonden. Dezelfde windhoos zorgde in het Gelderse Tricht voor nog meer ellende. Hier vielen door het natuurgeweld vijf doden en tientallen gewonden. In Chaam bleef één boom, die midden in de lijn van de tornado lag, als door een wonder gespaard. In 2015 is daar een monument geplaatst. Na de ramp werd er nauwelijks nog over gesproken in het dorp.

In Nederland bereikt een windhoos zelden de kracht van een Amerikaanse tornado. In de twintigste eeuw gebeurde dat slechts enkele malen.