Wat is het ecosysteem van de Waddenzee?

De Wadden vormen een groot, aaneengesloten intergetijdengebied. Het gebied is uniek in de wereld. De rijke natuur bestaat uit getijdengeulen, zeegrasvelden, mosselbanken, zandbanken, kwelders, stranden en duinen. Bij eb wordt de Waddenzee een openluchtrestaurant voor de miljoenen trekvogels die hier broeden of op doortocht zijn. De bodem zit vol kokkels, mossels, oesters en andere bodemdieren. Er leven duizenden zeehonden en bruinvissen in het gebied. In het oosten van het Waddengebied ligt de Eems-Dollard. Dit is ook een prachtig en zeldzaam natuurgebied. Van oorsprong is het een rijk leefgebied voor dieren en planten. Het is een van de laatste plekken in Nederland waar zoet en zout water in een open verbinding samenkomen. Verstoord ecologisch evenwicht Het ecologische evenwicht in het Waddengebied is verstoord. Overgangsgebieden van land naar water en van zoet- naar zoutwater zijn verloren gegaan. Dit komt door landaanwinning en de aanleg van dijken en dammen. Intensieve visserij, beroepsvaart en toerisme beïnvloeden de ecologische robuustheid van het gebied. De Wadden lijden daarnaast onder klimaatverandering en de komst van planten of dieren die er van nature niet voorkomen. De Eems-Dollard delta heeft te maken met zeer troebel water. Grotere vaargeulen voor de scheepvaart en belangrijke haven- en industriegebieden veranderden het gebied. De dynamiek in het estuarium van de Eems-Dollard veranderde mee. Slib dat uit zee wordt aangevoerd, kan niet meer neerslaan. Dit blijft hangen in het water. In dit troebele water kunnen planten en dieren niet leven. Soorten verdwijnen. Ook hier zijn veel kwelders en slikken bedijkt en ingepolderd. Daardoor zijn leefgebieden zoals zeegrasvelden en schelpdierbanken verloren gegaan. Door de stijging van de zeespiegel kunnen platen en slikken verslibben en verdrinken. Dat leidt tot nog minder leefgebied.

De bodemfauna speelt een vitale rol in de voedselketen en daarmee in het hele ecosysteem van de Waddenzee. Alle levensvormen in en op de wadbodem vormen met elkaar de sterke schakel tussen primaire productie door algen en hogere levensvormen zoals vissen en vogels. Minstens zo belangrijk is de rol van de bodemfauna bij het omzetten van dode organismen in nieuwe voedingsstoffen. ‘Hitte is de nieuwe kou’ luidde de titel. Daarmee gaf Philippart aan dat grote veranderingen in het ecosysteem van de Waddenzee in de toekomst wel eens door hittegolven zouden kunnen worden gedreven in plaats van door strenge winters. De stelling lijkt gerechtvaardigd dat waar voorheen strenge winters sturend waren, nu extreem warme zomers de soortensamenstelling van bodemdieren in onze kustgebieden kunnen gaan bepalen. Dat zal gepaard gaan met verschuivingen in voedselaanbod voor vissen en vogels en in de productie voor menselijke consumptie.

De Waddenzee kun je beschouwen als een ecosysteem. Met de Waddenzee wordt de zee tussen de kust van Nederland, Duitsland en Denemarken en de bijbehorende Waddeneilanden bedoeld. Zo staan onder andere alle zeebewoners, de zeebodem, het zeewater en de zeelucht in relatie met elkaar. Een ecosysteem bestaat uit alle levende en niet-levende onderdelen in dat gebied. In de biologie noemen we dat de biotische en abiotische factoren. De biotische factoren zijn alle levende wezens in dat gebied en welke invloed ze op elkaar hebben. De Waddenzee heeft een complex maar ook kwetsbaar ecosysteem. Er zijn verschillende bedreigingen waar de Waddenzee mee te maken heeft. Veel van die bedreigingen komen door de mens. Alles binnen zo’n voedselweb heeft direct of indirect met elkaar te maken. Als een van de soorten wegvalt dan heeft dat invloed op het hele ecosysteem.

Het ecosysteem van de Waddenzee is een gebied waar twee gebieden in elkaar overgaan, zoals land en zee en zoet water en zout. Veel dieren en planten houden van deze gebieden. In de Waddenzee leven heel veel verschillende planten en dieren. Er is een grote biodiversiteit èn een grote biomassa. De Waddenzee is vooral heel belangrijk voor trekvogels, die hier een tussenstop maken tijdens hun tocht van bijvoorbeeld Groenland naar west-Afrika. Ze vinden hier heel veel voedsel. De Waddenzee is dus ook ontzettend belangrijk voor het leven op andere plekken op de wereld, waar andere dier- en plantensoorten afhankelijk zijn van deze trekvogels. In de Waddenzee leven wel 10.000 soorten planten en dieren. Omdat er zoveel voedsel is voor vogels kunnen er wel 6,1 miljoen vogels tegelijk in de Waddenzee leven. Per jaar trekken er wel 12 miljoen vogels door het gebied. Behalve dat er genoeg voedsel is is er ook weinig verstoring voor vogels, waardoor ze in alle rust op krachten kunnen komen tijdens hun lange tochten van het noorden naar het zuiden van de planeet en weer terug.

Het ecosysteem van de Waddenzee bestaat uit een onderwaternatuur die vaak onderbelicht is, maar belangrijk is. Het Waddenmozaïek-project richtte zich op de sublitorale natuur van de Waddenzee, het gebied dat permanent onder water staat, en concentreerde zich op soorten die in de bodem of op de zeebodem leven, zoals schelpdieren, wormen, zeesterren, krabben en garnalen. Het Swimway Waddenzee-project bracht de rol van de Waddenzee voor verschillende vissoorten in kaart, met als doel inzicht te krijgen in hun migratiepatronen en het belang van het gebied voor de biodiversiteit. Het onderzoek richtte zich op de diepere delen van de Waddenzee en bracht de ecologisch waardevolle gebieden in kaart, waarbij bleek dat complexe structuren bescherming bieden aan jonge schelpdieren en dat harde structuren op de wadbodem snel uitgroeien tot soortenrijke habitats. Ook werd de overlap tussen beschermde gebieden en ecologisch belangrijke locaties geëvalueerd, waarbij bleek dat slechts twee procent van de ecologisch belangrijke locaties binnen beschermde gebieden valt.

Alles samen, de plek, de bodem, het klimaat, de planten die er groeien, de dieren die er leven, wordt een ecosysteem genoemd. Een bos, weilanden, duinen, de Waddenzee, ze vormen allemaal een eigen ecosysteem.