Wat zijn de gevolgen van de temperatuurstijging?

Als we op de huidige weg doorgaan met de uitstoot van broeikasgassen, is een temperatuurstijging van 3-4 graden ten opzichte van het pre-industriële tijdperk in de tweede helft van deze eeuw de realiteit. Een dergelijke opwarming lijkt gering, maar heeft grote gevolgen: langere en extremere hitte, stormen en overstromingen, droogtes, bosbranden en verwoestijning, zeespiegelstijging en massaal uitsterven van diersoorten. Omstandigheden die het leven op Aarde zeer onaangenaam en gevaarlijk zullen maken, ook omdat het de vraag is of het in dergelijke extreme omstandigheden mogelijk zal blijven om de wereldbevolking te voeden. Hittegolven komen steeds vaker voor en zullen nog intenser worden. Hittegolven zoals die in Rusland in 2010 zijn niet langer uitzondering maar worden de regel. Enkele gevolgen: sterfte door hitte, bosbranden en oogstverliezen. Gedurende bepaalde periodes in het jaar zal het op sommige plaatsen in de wereld medisch onverantwoord zijn om naar buiten te gaan. Het weer wordt nog grilliger met zowel meer overstromingen als droogtes. Overstromingen kunnen naast schade aan infrastructuur ook verontreinigingen en ziektes meebrengen, met gevolgen als diarree en aandoeningen aan de luchtwegen. De extreme weersomstandigheden zullen grote gevolgen hebben voor landbouwopbrengsten overal ter wereld en daarmee de wereldvoedselvoorziening ernstig onder druk zetten. Onderzoek laat zien dat sommige gewassen zelfs bij 1 graden opwarming al 20% minder oogst geven. Bij 4 graden opwarming is de verwachting dat veel oogsten volledig ineen zullen klappen. Droogtes, overstromingen, mislukte oogsten en stromen vluchtelingen als gevolg van onbewoonbaar geworden land zullen de druk verhogen in gebieden die kwetsbaar zijn voor massamigraties, onrust en gewapende conflicten. Opwarming heeft ook verschillende negatieve gevolgen voor de volksgezondheid. Werken in de buitenlucht zal moeilijk worden in gebieden met zowel hoge temperaturen als een hoge luchtvochtigheid. Veranderingen in temperatuur en neerslag bevorderen ook de verspreiding van ziektes zoals malaria en knokkelkoorts. Voor het einde van de 21 eeuw kunnen we 50 centimeter tot één meter zeespiegelstijging verwachten, en mogelijk meer. De zeespiegelstijging houdt echter niet aan het einde van deze eeuw op. Verschillende onderzoeken wijzen erop dat huidige emissies op de lange termijn een totale stijging van 9 meter onvermijdelijk maken. Een deel van deze stijging is afkomstig van de ijskap op Groenland. Wanneer het Groenlandijs een bepaalde grens van opwarming passeert (tussen de 1 en 4 graden Celsius), is het totale volume van dit ijs goed voor 7 meter zeespiegelstijging. Waar bij 2 graden opwarming de beschikbaarheid van zoetwater op veel plaatsen met 20% daalt, kan dat bij 4 graden zelfs verminderen tot 50%. Bijvoorbeeld in Zuid-Azië zal men te maken krijgen met lange perioden van droogte en veranderende moessonregens. Verlies van biodiversiteit en daarmee ecosysteemdiensten waar de mens van afhankelijk is (bijvoorbeeld kustbescherming en visserij). Tussen de 20% en 30% van de plant- en diersoorten wordt met uitsterven bedreigd bij een opwarming boven de 2-3 graden Celsius. Bovendien zullen soorten zo’n 10 tot 100 keer sneller uitsterven dan in de recente geschiedenis. Dit dramatische verlies aan biodiversiteit en natuur heeft ook grote gevolgen voor de economie. In een uitgebreid onderzoek naar de waarde van ecosysteemdiensten wordt bijvoorbeeld geschat dat het halveren van de ontbossingssnelheden $3,7 biljoen zal besparen in de vorm van vermeden broeikasgasemissies. Volgens het zelfde onderzoek is de bestuiving door insecten wereldwijd €153 miljard waard. In totaal wordt het wereldwijde verlies aan ecosysteemdiensten op €50 miljard per jaar geschat en zou in 2050 alleen al het verlies aan biodiversiteit op land 7% van het mondiale BBP kunnen kosten. Grote delen van de oerwouden en andere bosrijke gebieden zullen verloren gaan als gevolg van bosbranden, droogtes, en toenemende kap voor het uitbreiden van landbouwgronden die als gevolg van klimaatverandering elders verloren zijn gegaan. Koraalriffen zullen door de verzuring van de oceanen waarschijnlijk volledig afsterven. Mensen die afhankelijk zijn van het koraal voor voedsel, inkomen, toerisme en kustbescherming voelen de gevolgen ver voordat de 4 graden is bereikt. Deze gevolgen interacteren met elkaar en hebben ook zelf weer een effect op klimaatverandering. Deze feedback-effecten van klimaatveranderingen op het klimaat zijn maar moeilijk te voorspellen, maar wetenschappers waarschuwen dat ze kunnen leiden tot abrupte klimaatverandering. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het afsmelten van de grote ijskappen, het vrijkomen van methaan uit permafrost, veengronden en de oceaanbodem, structurele veranderingen in ecosystemen, en het afsterven van het Amazoneregenwoud. Dit soort gebeurtenissen zouden ertoe kunnen leiden dat temperaturen worden bereikt van ver boven de 4 graden. Dit is de wereld waar de voorzitter van het IMF over sprak toen zij in een toespraak voor een zaal vol wereldleiders zei: “We should make no mistake. Without concerted actions, the next generation will be roasted, toasted, fried and grilled.”

De door mensen veroorzaakte opwarming heeft wereldwijd in de afgelopen drie decennia een waarneembaar effect op veel fysische en biologische systemen veroorzaakt. De afgelopen dertig jaar is de temperatuur in alle seizoenen toegenomen, in vergelijking met de periode 1961-1990. Weerextremen zijn de laatste dertig jaar sterk veranderd. Talrijke lange termijn veranderingen in het klimaat zijn waargenomen op de schaal van continenten, regio’s en oceaanbekkens. Er zijn veel voorbeelden van planten en dierensoorten die zich in de afgelopen jaren hebben verspreid over Nederland of zich juist hebben teruggetrokken. In een Nederlandse studie is de verandering in de verspreiding van een grote groep korstmossen die gedijen bij een koud klimaat vergeleken met die van “warmteminnende” soorten. Meer in het algemeen zijn de gevolgen voor de Nederlandse natuur: De winter wordt milder en de lente begint vroeger. Relaties in de voedselketen raken verstoord, doordat niet alle planten en dieren hetzelfde reageren op het warmere (vroegere) voorjaar. De toenemende kans op extreem weer zal vaker leiden tot hagelschade en wateroverlast, maar ook langere periodes van droogte met directe gevolgen voor gewasopbrengsten en/of kwaliteitsverlies van het product. Gewasgroei zal ook vaker komen te lijden onder langere droge periodes in het voorjaar, terwijl de nattere zomers een hoger risico op ziektes en plagen met zich meebrengen.

De klimaatverandering heeft gevolgen voor alle regio’s in de wereld. De ijskappen smelten en de zeespiegel stijgt. In sommige regio’s komen extreme weersomstandigheden en overstromingen steeds vaker voor, terwijl andere vaker met extreme hitte en droogte te kampen hebben. We moeten nu actie ondernemen voor het klimaat, of deze gevolgen zullen alleen maar toenemen. De klimaatverandering is een zeer ernstige bedreiging en de gevolgen ervan hebben invloed op veel verschillende aspecten van ons leven.

Wat gebeurt er als het nog warmer wordt? Nederlandse klimaat verandert geleidelijk mee met de wereldwijde opwarming. Als het warmer wordt, gaat het niet meteen helemaal mis. Maar de veranderingen die we nu al zien - zeespiegelstijging, extremere buien, grotere kans op hitte en droogte in de zomer- treden dan sterker op. Bijvoorbeeld voor elke graad temperatuurstijging neemt de sterkte van buien met ergens tussen de 2 tot 14 procent toe, zeg 10 procent. Dus bij 2 graden 20 procent toename, bij 3 graden 30 procent. Hoe meer het klimaat verandert, hoe meer we ons moeten aanpassen. Hoe groter de opwarming, hoe groter de kans op onomkeerbare, plotselinge veranderingen. Ons klimaatsysteem kent zogeheten kantelpunten. Warmt de aarde te veel op, dan kunnen er plotselinge veranderingen optreden die niet omkeerbaar zijn. Bijvoorbeeld, als de menging van oppervlaktewater met water op grote diepte stopt in de Noord-Atlantische oceaan veranderen wereldwijd oceaanstromingen. De diepe menging komt niet vanzelf terug door de hoeveelheid CO2 weer te laten dalen.

Meer broeikasgassen in de atmosfeer zorgen voor hogere temperaturen op aarde. Dit heeft grote gevolgen voor mens en natuur. Die opwarming heeft verschillende gevolgen voor Nederland: De zeespiegel stijgt Het zeewater warmt op en landijs op Antarctica smelt. Als de uitstoot van broeikasgassen niet vermindert, kan de zeespiegel voor de Nederlandse kust rond het jaar 2100 met 1,2 meter stijgen. Of zelfs richting 2 meter, als het smelten sneller blijkt te gaan. In het jaar 2300 kan het verschil tussen ‘niets doen’ en ‘klimaatopwarming tot 1,5 graad beperken’ vele meters verschil maken. Planten en dieren sterven uit Het groei- en bloeiseizoen begint steeds vroeger. En leefgebieden van dieren en planten veranderen. Daardoor sterven steeds meer dieren- en plantensoorten uit. Grotere kans op schade door extreem weer Ook is er steeds vaker extreem weer. Bijvoorbeeld extreme zomerhitte, langere periodes met droogte en extremere zomerbuien. Bij verdere temperatuurstijging wordt de kans hierop nog groter. Waardoor de kans op onder meer waterschade en natuurbranden verder toeneemt. Nederland is extra kwetsbaar voor overstromingen, omdat een deel van het land onder de zeespiegel ligt en er veel rivieren door Nederland stromen. Hoog rivierwater kan moeilijker weglopen in zee. Gezondheidsproblemen en meer kans op infectieziekten Het veranderende klimaat is slecht voor de gezondheid van mensen. Denk aan luchtwegproblemen door luchtvervuiling of meer allergische reacties. Door veranderingen in temperatuur, vochtigheid en neerslag krijgen infectieziekten bovendien meer ruimte. Volgens het IPCC heeft klimaatverandering inmiddels op de hele wereld geleid tot deels onomkeerbare gevolgen, met name door vaker optredende extreme weersomstandigheden. Miljoenen mensen wereldwijd hebben hierdoor te weinig eten of lopen gevaar door overstromingen. Verder is er in sommige delen van de wereld een forse afname van de biodiversiteit en zijn honderden soorten verloren gegaan. De meest kwetsbare mensen en ecosystemen worden daarbij het meeste getroffen.