Wat is typisch voor Friesland?

Typisch Friese producten zijn suikerbrood, turf gerookte droge worst, Beerenburg en oranjekoek. De naam van de oranjekoek is niet zozeer gebaseerd op het uiterlijk maar op de gekonfijte sinaasappelsnippers die erin verwerkt zijn. En laten we vooral niet de Friese Nagelkaas vergeten, die verkocht wordt bij de Johanna-Hoeve en Tsiis en Sa. Aan de kaas is kruidnagel en komijn toegevoegd, waardoor het een smaakvol beleg is op je boterham of een heerlijke aanvulling voor een kaasplankje. Friese specialiteiten zijn het volkorenbrood Menno's Bôle van het oergraan Turkey Red Wheat uit Witmarsum en de oranjekoek van speltmeel. En het onvolprezen suikerbrood. Natuurlijk kennen we Friesland ook van de aardappel. Want welke provincie heeft het voor elkaar gekregen om een heus aardappelras naar zich te laten vernoemen? De Frieslander is een vastkokende robuuste aardappel met een gladde gele schil en kruimige structuur. Door liefhebbers gezien als de meest ideale aardappel vanwege de veelzijdigheid en het gebruiksgemak. Geschikt voor koken, bakken, frituren, poffen etc. Verkrijgbaar van juni tot januari bij o.a. Hogenhout in Kimswerd. De provincie kent momenteel nog zo'n 150-tal windmolens. Twee eeuwen geleden waren dit er ruim 2400. Gelukkig vallen de meeste molens onder Monumentenzorg, dus zullen ze hopelijk zo lang mogelijk in stand gehouden worden. Alle molens hebben een naam. Zo kennen we in Friesland heel wat molens met dierennamen: de Olifant, de Reiger, de Hond, de Rat, de Gans en de Kievit. In het dorpje Witmarsum staat langs de Elfstedenroute een koren- en pelmolen met de stoere naam “De Onderneming”. In deze molen uit 1850 maalt Mevrouw de Molenaar Christa lokaal gekochte spelt en tarwe om er in samenwerking met bakker Jippe de heerlijkste Friese broden van te maken. De herkomst van verse Friese melk Friesland heeft veel te danken aan de koe. Rond 3400 v. Chr. waren de eerste vaste bewoners van deze streek namelijk melkveehouders. Deze mensen, ook wel het Trechterbekervolk genoemd, settelden zich en bedreven op grote schaal landbouw en veeteelt. Je zou denken dat zwarte-witte koeien typisch Nederlands zijn. Maar van oorsprong waren de koeien in Nederland roodbont van kleur en afkomstig van het tegenwoordig zeldzame ras Roodbont Fries Vee. Door de veepest in 1750 verdween driekwart van de Roodbonte veestapel en haalde men zwart-witte koeien uit de regio Holstein in Duitsland en Denemarken. Dit Holsteiner ras heeft een goede melkproductie en kreeg de overhand in Nederlandse weilanden en stallen. Voor verse biologische melk uit Friesland kun je terecht bij Melktap Drachten en Melktap Hylkema. Het Fries is geen dialect, maar sinds 1956 een officiële taal die zijn oorsprong vindt in de vroege Middeleeuwen. In een groot deel van het kustgebied van Vlaanderen tot aan Denemarken werd Oud-Fries gesproken. Beiden begonnen als een Germaans dialect, hebben Oud-Fries en Oud-Engels overeenkomsten, maar dit is in de loop der eeuwen verwaterd. Slechts enkele woorden of uitspraken herinneren aan dezelfde herkomst. Ook al is het Fries een taal, dat wil niet zeggen dat er geen Friese dialecten zijn. Grofweg kennen we de volgende dialecten: Noord-Fries, Saterfries en Westerlauwers Fries. Maar ook binnen deze dialecten kunnen er van dorp tot dorp verschillen zijn in uitspraak en woordbetekenis. Want dat is Friesland. Als je het Friese deel van de Waddenzee meetelt, dan heeft Friesland een totaaloppervlak van 5.748,74 km2. Met zo'n 200 inwoners per km2 is Friesland ná Drenthe onze dunst bevolkte provincie.

Typisch voor Friesland zijn Beerenburg, nagelkaas en friese droge worst. Er worden op het Brouwdok in Harlingen en bij Us Heit in Bolsward heerlijke biertjes gebrouwen. De Friese waddeneilanden bieden ook specifieke lekkernijen zoals Terschelling en Vlieland met hun cranberries en duindoornbessen of Ameland met de bekende Amelander mosterd. Natuurlijk ken je Friese recepten als oranjekoek, dumkes en suikerbrood. Maar Friesland heeft nog veel meer aan typische bakrecepten te bieden. Heb jij al eens sukerlatte of keallepoat bij de koffie gehad? Ook kun je met typisch friese producten heerlijke nieuwe recepten bedenken. De friese tiramisu is een ware hit en ook de hartige kaaskoekjes met friese nagelkaas zijn zo op tijdens de borrel. Naast heerlijke friese streekgerechten zijn ook de lokale baksels als dúmkes en oranjekoek alom bekend.

Typische Friese specialiteiten zijn ondermeer: Fryske Sûkerbôle, Oranjekoeke, Drabbelkoeken uit Sneek, Fryske dûmkes, het biertje Us Heit en natuurlijk de enige echte Sonnema Beerenburg of conculega Weduwe Joustra uit Sneek. Typische Friese sporten zijn het spectaculaire fierljeppen, kaatsen en skûtsjesilen. Voor het fierljeppen: neem een aanloop, grijp je vast aan de stok, klauter razendsnel naar boven en land aan de overkant van het water. In de zomer zijn de Sneekweek, de PC in Franeker, de Visserijdagen in Harlingen, de kampioenschappen van het Skûtsjesilen en de Ballonfeesten van Joure gezellige en drukbezochte evenementen in Friesland. De Top 10 is niet compleet zonder de Friese Elf Steden te noemen. De 11 Fryske stêden zijn: Leeuwarden, Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindelopen, Workum, Bolsward, Harlingen, Franeker, Dokkum.

Een typisch Friese lekkernij is de Fryske Oranjekoeke. De oranjekoek dankt zijn naam aan de gecarameliseerde sinaasappelsnippers welke in de oranjekoek zijn aangebracht. Fryske dúmkes is een typisch Friese streekspecialiteit welke zijn naam dankt aan de vorm van de duim. Fryske Sûkerbole is brood waarin suiker wordt meegebakken en kaneel aan is toegevoegd. Fryske Krûdkoeke is een heerlijke zachte koek gemaakt van o.a. roggegemeel, specerijen en gevuld met geconfijte zuidvruchten.

Wie Friesland zegt, moet ook suikerbrood zeggen. Deze eigenzinnige provincie heeft een heel legio aan traditionele streekproducten en beroemde culinaire hoogstandjes. Maar deze vijf typisch Friese lekkernijen mag je echt niet missen als je de provincie bezoekt. Fryske dúmkes zijn typisch Fries en word je vaak geserveerd als je een kopje koffie bestelt. De dúmkes van Bakkerij Salverda zijn de omweg meer dan waard. Fryske sûkerbôle is in het hele land verkrijgbaar, maar nergens zo lekker als in Friesland zelf. Ook Beerenburg is een typische Friese drank, ondanks dat het uit Amsterdam komt. Het is een heerlijk shotje om warm te worden na het schaatsen. Oranjekoek is alles behalve oranje en wordt ook niet op Koningsdag gegeten, maar is wel typisch Fries. De naam komt van de sinaasappelsnippers die de traditionele koek zo lekker maken. Friese nagelkaas heeft niets met tenen of vingers te maken, maar de naam komt van de kruidnagel die erin is verwerkt. Samen met een vleugje komijn is dit een smaakvolle en pittige kaas waar elke Fries gek op is.