Wat zijn de gevolgen van zeespiegelstijging?

Nederland kan een zeespiegelstijging van vijf meter in de toekomst aan, maar de gevolgen zullen groot zijn en de keuzes ingrijpend. Dat de zeespiegel stijgt, is duidelijk. De gevolgen zullen groot zijn en de keuzes ingrijpend. Een combinatie van onderdelen uit de onderzoeken ligt het meest voor de hand. Zelfs als de zeespiegel zou stijgen met vijf meter, kunnen we in Nederland droge voeten houden. Dat zal wel veel geld kosten, volgens eerste grove schatting zo’n 200 miljard euro in 200 jaar. De uitvoering van de denkrichtingen zal ook veel ruimte kosten. Er is nog veel te kiezen en daar moet je met veel partijen over praten. We hoeven nu nog geen keuzes te maken, maar wel ruimte reserveren die in de toekomst nodig is om ons te beschermen tegen zeespiegelstijging.

Bij 2 meter zeespiegelstijging raakt dat de helft van het land, bij 5 meter het hele land. Dat komt door de opstuwing door de zee. Uiterwaarden komen vaker en langer onder water te staan. De overlast kruipt steeds verder stroomopwaarts. Zonder stevigere dijken kunnen Zeeland, Zuid-Holland en Flevoland lange tijd onder water komen te staan als dijken doorbreken of overspoelen, net als de gebieden rond de rivieren. Het duurt dan erg lang - eerder een jaar dan een maand - om het water weer weg te pompen, aldus het rapport. Voor het Waddengebied heeft de stijging van de zeespiegel enorme gevolgen: De Waddeneilanden zullen deels verdwijnen en gaan 'wandelen' richting de kust. De Waddenzee zal nooit meer beloopbaar zijn. Aan de Noordzeekant schuren de eilanden door de stijgende zeespiegel af en dat zand slaat in de Waddenzee neer. Zo verschuiven de eilanden dus richting onze kust. Bij 5 meter stijging zullen ze ook kleiner worden. Daar wil je dan niet meer op wonen. De Waddenzee 'verzuipt', de biodiversiteit daar verdwijnt.

De zeespiegelstijging heeft verschillende gevolgen, zoals een toename van het aantal overstromingen en een verandering in de kustlijn. Dit komt door de uitzetting van zeewater, het smelten van gletsjers en kleine ijskappen en het gestaag slinken van de grote ijskappen op Groenland en Antarctica. Ook de snelle afkalving aan de randen van de Groenlandse en de West-Antarctische ijskap draagt bij aan zeespiegelstijging. De zeespiegel is in de periode 1901-2010 met 19 centimeter gestegen. Deze eeuw kan de zeespiegel tussen 26 en 82 centimeter verder stijgen.

De gevolgen van zeespiegelstijging voor de waterveiligheid zijn dat de constante stroming van de zee en golven erosie langs de kustlijn veroorzaken. Het zeewater neemt steeds meer zand van de kust mee, waardoor de kustlijn meer landinwaarts verschuift. Hogere waterstanden en golven zijn een steeds grotere belasting op de waterkeringen. Als deze duinen, dijken, dammen en stormvloedkeringen niet hoog en sterk genoeg zijn, kunnen ze onder extreme omstandigheden falen. Dat betekent dat ze het water niet meer voldoende kunnen tegenhouden. De stormvloedkeringen zullen bij zeespiegelstijging vaker moeten sluiten. Dit heeft gevolgen voor de scheepvaart. Een deel van het water in de meren en kanalen moet kunnen wegstromen naar zee, maar de mogelijkheden om te spuien worden steeds kleiner als de zeespiegel stijgt.

De zeespiegel stijgt en door klimaatverandering versnelt deze stijging de laatste decennia. Zeespiegelstijging vormt een steeds zwaardere belasting voor dijken aan de kust, maar ook landinwaarts langs rivieren en meren. Uit het rapport blijkt ook dat het stijgende zeewater in toenemende mate het binnenland instroomt en verzilting veroorzaakt. Dit is de toename van het zoutgehalte in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater. Hierdoor is in de toekomst voldoende en kwalitatief zoetwater niet altijd en overal beschikbaar. Dijken zullen in de toekomst hoger en breder moeten worden.

Een hogere zeespiegel betekent een zwaardere belasting voor duinen, dijken en stormvloedkeringen. Daarnaast komt er meer zoutwater het land binnen via de kust en rivieren. Dit heet verzilting. Het is schadelijk voor de zoetwatervoorziening die we nodig hebben voor landbouw en natuur en drinkwater. De rijksoverheid berekent wat de gevolgen voor onze dijken, dammen, keringen, kust en zoetwater zijn bij een zeespiegelstijging van 0,5, 1, 2, 3 en 5 meter. Kennis daarover is hard nodig om Nederland in de toekomst beter te beschermen tegen de gevolgen van een stijgende zeespiegel.

Een zeespiegelstijging van 5 meter heeft forse consequenties voor de inrichting van Nederland. Het vormt een steeds zwaardere belasting voor dijken aan de kust, maar ook landinwaarts langs rivieren en meren. Uit het rapport blijkt ook dat het stijgende zeewater in toenemende mate het binnenland instroomt. Hierdoor is voldoende en kwalitatief zoetwater niet altijd en overal beschikbaar. Door klimaatverandering en intensiever (grond)watergebruik neemt verzilting toe. Dit is de toename van het zoutgehalte in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater. Tegelijkertijd stijgt de zeespiegel en komen zeer lage waterafvoeren in rivieren vaker voor. En door te weinig druk van zoetwater in onze rivieren trekt zoutwater steeds verder landinwaarts. Hierdoor is voldoende zoetwater van goede kwaliteit niet altijd en overal beschikbaar. Verzilting zal in de toekomst toenemen en hierop moeten we sneller anticiperen door onder andere meer ruimte te reserveren voor het vasthouden van water. Dijken zullen in de toekomst hoger en breder moeten worden, en dat kost veel ruimte en geld. Het is daarbij van belang om de gevolgen van extreem weer goed op te vangen en schade en overlast te beperken, ook in gebieden met risico op wateroverlast. Zeespiegelstijging en extreem weer vragen om een langetermijnperspectief en het reserveren van voldoende budget voor waterveiligheid in heel Nederland. Als we niet op tijd investeren in dijkversterking, is veilig wonen en werken in onze laaggelegen delta niet langer vanzelfsprekend. Voor de waterveiligheid na 2028 zijn er nog geen gezamenlijke financiële afspraken gemaakt. De waterschappen investeren zelf fors en pleiten ook voor een tijdige vergroting van het Deltafonds van het Rijk.